Op een week tijd werd Amerika driemaal door elkaar geschud door wit-nationalistische terreur. Na de eerste aanval, een reeks bommen geadresseerd aan prominente Democratische politici en multimiljardair George Soros, geliefkoosd object van complottheorieën want van joodse afkomst, bestond de populaire vooruitgangsdenker Steven Pinker het zich te beklagen over het feit dat zoveel aandacht werd besteed aan wat bommetjes: het zou maar de aandacht afleiden van de vredige tijden waarin we leven.
Helaas voor Pinker stuit zijn optimisme over de longue durée op het onhandige gegeven dat mensen leven en sterven in het nu, zoals enkele dagen later akelig duidelijk werd, toen nog een wit-nationalistische terrorist probeerde een zwarte kerk binnen te breken. Toen dat niet lukte, schoot hij twee zwarte voorbijgangers dood.
Weer enkele dagen later richtte een derde wit-nationalistische terrorist een bloedbad aan in een synagoge, waar hij elf joodse mannen en vrouwen vermoordde. Zijn motivatie: de overtuiging dat ‘joden’, met George Soros als grote marionet, een complot hebben gesmeed om het witte ras uit te roeien door ‘omvolking’.
Het is een complottheorie uit de diepste krochten van de neonazistische onderwereld die deze dagen vlot naar de oppervlakte komt, in alle ernst wordt besproken op televisiezenders, en gepromoot wordt door prominente Republikeinen en de Amerikaanse president Trump zelf. Uit overtuiging? Uit electorale overwegingen (en wat zegt dát dan over het klimaat)? Omdat het aardige kijkcijfers oplevert? Het gevolg blijft: alle vooruitgangsdenken ten spijt is een antisemitisch, xenofoob, en wit-nationalistisch discours genormaliseerd, infecteert het politiek en samenleving, en drijft het mensen tot moord.
Amerika? Alsof hier niet salonfähige rechtse clubjes en doordeweekse televisiezenders extreemrechtse volkshitsers als een Thierry Baudet op de schouders hijsen. Dat ook hij grossiert in antisemitische complottheorieën en het meest zwarte ‘omvolking’-discours is geen enkel bezwaar; het volstaat te murmelen dat men het niet per se met alles eens is om het geweten rein te weten. Fascisten krijgen alle aandacht in de media die ze zich maar kunnen dromen: als ze maar netjes gekapt zijn en een proper pak aantrekken worden ze gebombardeerd tot prikkelende denkers waarover het publiek wijd en zijd geïnformeerd hoort te worden, alsof ons een onrecht wordt aangedaan wanneer de pers er zich van weerhoudt xenofobe, homofobe, en misogyne waanbeelden te normaliseren tot een discours als elk ander.
Als een zwerm sprinkhanen daalt de woordenwolk neer op onze geesten, vreet het onze gedachten kaal, tot er niets overblijft dan een lege woestenij, een echoput in onze hoofden waar hun gemekker en hun geblaat, hun gemeier en hun beunhazerij, hun geloei en hun gebrul blijft galmen tot in de eeuwigheid amen.
Democratie en respect voor mensen in al hun verscheidenheid is nooit definitief verworven. We kunnen alles nog verliezen.
—Dit stuk verscheen op 30 oktober in De Morgen.