Doe niet alsof 900.000 werkende vrouwen niet bestaan
Meer dan een vijfde van alle werknemers zit in de (peri)menopauze. Toch doet onze sociale wetgeving alsof dat probleem niet bestaat.
Anna Makhova en Niels Morsink zijn experts Gezondheidszorg en Welzijn op het werk en beiden kernlid van Denktank Minerva.
Meer dan een vijfde van alle werknemers zit in de (peri)menopauze. Toch doet onze sociale wetgeving alsof dat probleem niet bestaat, schrijven Anna Makhova en Niels Morsink.
Er zijn meer vrouwen langdurig ziek dan mannen. Een belangrijke oorzaak is dat arbeids- en welzijnswetgeving te weinig rekening houden met specifieke risico’s en klachten die veel vrouwelijke werknemers treffen: (peri)menopauze, menstruatieklachten, endometriose en andere aandoeningen. Tijdens de perimenopauze, die gemiddeld start tussen de leeftijd van 42 en 45 en jaren kan duren, veranderen de hormoonspiegels sterk. De menopauze zelf valt meestal tussen 50 en 52 jaar. Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen berekende dat, als je rekent vanaf de leeftijd waarop de perimenopauze gemiddeld begint, 895.170 vrouwelijke werknemers zijn geïmpacteerd: 43,8 procent van alle vrouwelijke werknemers en 21,7 procent van de totale werkende bevolking. Voor meer dan één op de vijf werknemers is menopauze dus een dagelijkse realiteit.
Onderzoek van de UGent en Securex bij 2.408 werknemers toont dat 55,3 procent hinder ondervindt op het werk: concentratieproblemen, vermoeidheid, slaapklachten, hogere burn-outscores. Volgens het Instituut krijgt 12 procent van de vrouwen zelfs een verkeerde diagnose. Die vrouwen krijgen daardoor dan onterecht antidepressiva of slaapmedicatie voorgeschreven. Klachten worden verward met burn-out of depressie omdat het thema nauwelijks bespreekbaar is. Zo ontstaat een stille epidemie van verkeerd gediagnosticeerde en niet onderkende menopauzeklachten, die bijdraagt aan de stijging van langdurige ziekte door ‘psychische stoornissen’.
Het taboe is groot: 23,4 procent van de werkende vrouwen zegt dat menopauze op de werkvloer niet bespreekbaar is. Het resultaat is voorspelbaar: uitval, ziekteverzuim en verlies van carrièrekansen. Economisch absurd, menselijk onaanvaardbaar.
Anna Makhova en Niels Morsink zijn experts Gezondheidszorg en Welzijn op het werk en beiden kernlid van Denktank Minerva.
Afdwingbare afspraken
Juist daarom is de beslissing van het Wit-Gele Kruis Oost-Vlaanderen nieuws van nationaal belang: het neemt menopauze voor het eerst expliciet op in een collectieve arbeidsovereenkomst. Niet als vrijblijvende intentie, maar als een reeks afdwingbare afspraken: later kunnen starten na een slechte nacht, extra pauzes, tijdelijke taakaanpassingen. Dat mag geen uitzondering blijven.
Gynaecoloog Herman Depypere benadrukt in een persbericht van Securex dat de menopauze geen negatieve impact hoeft te hebben als de werkvloer voorziet in wat nodig is. Flexibele werktijden, thuiswerk, aanpassingen van taken: het zijn eenvoudige maatregelen die werken. Waarom worden ze niet systematisch opgenomen in de risicoanalyse en de preventieplannen? Waarom niet in werkgelegenheidsplannen voor oudere werknemers, zoals cao 104 voorschrijft? Onze sociale reglementering lijkt ontworpen alsof werknemers geen lichaam hebben, en alsof meer dan een vijfde van de werkende bevolking genegeerd kan worden.
Ondertussen gaat de federale regering de verkeerde richting uit. De mogelijkheid om op de eerste ziektedag geen attest voor te leggen wordt beperkt van drie naar twee dagen per jaar. Voor vrouwen met sterke menstruatie- of menopauzeklachten is precies die regeling essentieel om één dag te herstellen zonder extra drempels. Het signaal is helder: meer wantrouwen, minder erkenning.
In het buitenland beweegt wél iets. De Britse gezondheidszorg NHS ontwikkelde een model voor werkvloerondersteuning, met wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen en praktische hulpmiddelen. In België wachten we nog altijd op het aangekondigde overleg. Met een resolutie in de Senaat wordt al gepleit voor meer opleiding en bewustwording bij artsen en arbeidsdiensten, maar zolang die resolutie niet wordt uitgevoerd, blijft de kenniskloof groot – en betalen vrouwen de prijs.
Wat moet er gebeuren? Maak menopauze – en breder: een genderperspectief – een verplicht onderdeel van de risicoanalyse. Neem dat op in werkgelegenheidsplannen. Voorzie in opleiding voor arbeidsartsen en leidinggevenden. Investeer in onderzoek naar vrouwengezondheid. En volg vooral positieve voorbeelden: leg concrete, afdwingbare maatregelen vast op basis van sociaal overleg. Gendergelijkheid is geen luxe. Het is een basisvoorwaarde voor een arbeidsmarkt die talent behoudt en diversiteit respecteert.
- Deze bijdrage verscheen eerder bij De Standaard.
