Regering duwt sociaal overleg naar zuiden van Europa, niet noorden

Bij de stakingen wordt met regelmaat van de klok verwezen naar het Noord-Europese systeem van sociaal overleg, dat een voorbeeld moet zijn. Maar de regering duwt het sociaal overleg precies de andere richting uit.

Bij de stakingen wordt verwezen naar het Noord-Europese systeem van sociaal overleg als voorbeeld. Dat model omvat ook sterkere stimulansen voor vakbondslidmaatschap, sterkere rechten op vertegenwoordiging en meer overleg en samenwerking.

In de podcast ‘De 7’ van De Tijd werd maandag verwezen naar het stakingsgedrag van de Noord-Europese vakbonden in en de hogere syndicalisatiegraad in die landen. Ook in andere kranten wordt verwezen naar de Zweedse vakbonden als voorbeelden, omdat ze ‘meegeëvolueerd’ zouden zijn.

Die analyse klopt. Er wordt een stuk minder gestaakt in Scandinavië en de syndicalisatiegraad ligt er inderdaad hoger. Maar de voorgestelde hervormingen van diezelfde opiniemakers zouden het sociaal overleg niet naar het Noorden duwen, maar wel naar het Zuiden.

Het Noord-Europese systeem van sociaal overleg heeft nog andere kenmerken. Vakbonden worden er veel eerder en sterker betrokken in de ‘democratie op het werk’. De overgrote meerderheid van de werknemers heeft er een vorm van syndicale betrokkenheid in het bedrijf, en dat geldt ook in kmo’s. Terwijl in België de grens voor een vakbondsvertegenwoordiging op 50 werknemers ligt, is dat in Finland en Noorwegen 20 werknemers en is er in Zweden geen echte ondergrens. Meer zelfs, in die landen kunnen werknemers ook in de raad van bestuur van bedrijven zetelen, al vanaf 25 werknemers in een land als Zweden. Dat is helemaal niet mogelijk in België.

Daarnaast zijn werknemers vaker lid van een vakbond, wat onder andere te danken is aan een nog sterkere link tussen de werkloosheidsuitkering en het vakbondslidmaatschap dan in België. Als werkloze in België krijg je steeds dezelfde uitkering, of je aangesloten bent bij een vakbond of niet. In Zweden en Finland krijg je zonder aansluiting bij een vakbondskas een basisuitkering die niet inkomensgerelateerd is. Voor een volledige uitkering is een aansluiting bij een door de overheid gesubsidieerde vakbondskas nodig.

Het klopt dat er minder gestaakt wordt in de noordelijke landen, maar als er gestaakt wordt, is het wel serieus.

Stan De Spiegelaere - Gastprofessor UGent en kernlid Denktank Minerva

En het klopt dat er minder gestaakt wordt in de noordelijke landen, maar als er gestaakt wordt, is het wel serieus. Dan gaat het niet over louter een staking van werknemers en een piket, maar ook om secundaire stakingen en boycots. Dan gaan werknemers tewerkgesteld bij leveranciers staken als ze moeten leveren aan een bedrijf waar een syndicale actie loopt.

Willen we ons écht inspireren op het Noord-Europese model van sociaal overleg, dan is de politieke agenda dus duidelijk: sterkere stimulansen voor vakbondslidmaatschap, sterkere rechten op vertegenwoordiging, meer overleg en samenwerking.

Nochtans stellen de zelfverklaarde voorstanders van zo’n model net het omgekeerde voor: een strikt stakingsrecht, rechtspersoonlijkheid voor vakbonden, het beperken van vrije loononderhandelingen, het beheer van de werkloosheiduitkering afnemen en minder sociaal overleg. Dat duwt het sociaal overleg niet naar het Noorden, maar naar het Zuiden. Dan moet je niet komen klagen over een politieke staking.

-          Deze bijdrage verscheen eerder bij De Tijd.