Hogere lonen, lagere sociale bijdragen?
Hoe de Arizona-regering CEO’s de blokkering van de lonen laat omzeilen en de solidariteit ondermijnt
De Arizona-regering wil de werkgeversbijdragen op de basisbezoldiging van de hoogste inkomens plafonneren tot 340.000 euro per jaar vanaf juli 2025. Vanaf 2027 wordt het loonplafond nog verder verlaagt, tot 268.000 euro per jaar. Het doel is volgens de tekst om “de competitiviteit van ons land te behouden, ook voor hoogbetaalde hooggeschoolde jobs.” Het gaat erom “ervoor te zorgen dat er minder gekeken wordt naar vormen van verloning die niet onderworpen zijn aan bijdragebetaling voor deze jobs waarbij het basisloon al hoog is”. De regering wil de zeer hoge lonen dus bevoordelen om te vermijden dat zij zich laten betalen via vennootschappen – wat voor een groot aantal van hen nu al het geval is.
Vanaf 2027 zouden er boven de 268.000 euro basisloon per jaar – of 22.300 eruo per maand – dus geen werkgeversbijdragen meer verschuldigd zijn. Momenteel bestaat een dergelijk plafond niet. Tot in de jaren tachtig gold zo’n plafond ook: het werd toen afgeschaft om ook de rijksten te laten bijdragen tijdens de besparingsmaatregelen. Let wel, deze maatregel zal van toepassing zijn op de vaste basisbezoldiging en dus niet op de variabele prestatiegebonden verloning.
Het is dan de vraag op wie deze wet betrekking heeft en wat in het algemeen de bedoeling is van de regering met deze maatregel.
Zo’n 2070 CEO’s kunnen profiteren van de maatregel
Zulke hoge lonen worden in het algemeen enkel verdiend door CEO's van grote bedrijven. Voor die CEO's is de basisverloning gemiddeld goed voor twee derde van de totale verloning; de rest van het loonpakket bestaat uit een variabele verloning die niet onderworpen zal zijn aan het plafond[1]. Eén derde variabele verloning, dat betekent, als je je richt op werknemers waarvan de basisverloning meer bedraagt dan 268.000 euro, dat het in de praktijk dus gaat over werknemers wiens totale verloning hoger is dan 400.000 euro. Volgens Statbel zijn er in België 2.070 personen die meer verdienen dan 400.000 euro per jaar of 33.000 euro per maand[2]. De maatregel is dus van toepassing op een zeer beperkt aantal personen, goed voor 0,04% van de werknemers.
In onderstaande tabel worden voorbeelden gegeven van CEO’s die van de maatregel zullen profiteren, en de gemiddelde verloning van CEO’s van verschillende categorieën bedrijven.
De maatregel zal dus vooral CEO's van beursgenoteerde ondernemingen treffen. Veel CEO’s worden echter nu al niet via een loon uitbetaald door het bedrijf waarvoor ze werken, maar via een managementsvennootschap. Zij betalen nu al geen sociale bijdragen, en vallen dus buiten het toepassingsgebeid van de door de Arizona-regering voorgestelde maatregel.
2. Wat zal dat kosten?
Neem het voorbeeld van een gemiddelde CEO van de Bel MID, d.w.z. een onderneming met een significante beurswaarde, maar die niet tot de 20 grootste behoort (de Bel 20). Zijn verloning bedraagt 722.000 euro per jaar, ofwel 60.000 euro per maand. Bovenop die basisverloning komt nog een reeks extralegale voordelen en een variabele verloning, die hier buiten beschouwing blijven. Aan het normale percentage van werkgeversbijdragen van 24,92% zou het bedrijf van deze CEO dus 180.500 euro aan werkgeversbijdragen moeten betalen op dat loon. Met het Arizona-plafond zou de bijdrage enkel nog geïnd worden op de eerste 340.000 euro, en vanaf 2027 op de eerste 268.000 euro van de verloning, en niet meer op het totale bedrag van 722.000 euro. Op die manier zou het bedrijf dus slechts 112.000 euro (plafond 2025-2026) of 67.000 euro (vanaf 2027) werkgeversbijdragen moeten betalen, in plaats van de huidige 185.000 euro. Het bedrijf zou door deze Arizona-maatregel dus bijna 113.500 euro winnen in 2027, terwijl er evenveel verloren gaat voor de sociale zekerheid: een besparing van liefst 63% op de werkgeversbijdragen.
In de begrotingstabellen van de Arizona-regering wordt een kost van 150 miljoen euro per jaar voorzien voor deze maatregel, gespreid over 2.070 personen, dus 72.000 euro per CEO.
3. Een manier om de blokkering van de lonen te omzeilen?
De wet op het concurrentievermogen verhindert loonsverhogingen buiten de loonnorm die wordt vastgelegd door de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB). De marge voor 2025-2026 bedraagt 0%. Iets wat weinig wordt besproken in dit verband is het feit dat deze wet ook van toepassing is op de loonsverhogingen voor CEO's. Alle overeenkomsten (ook individuele overeenkomsten) zijn namelijk onderworpen aan de wet van 1996/2017. In de praktijk wordt dit aspect echter weinig gecontroleerd, en CEO’s betalen zichzelf vaak uit als zelfstandigen of via niet-conventionele vergoedingsvormen. Maar als ze een gewoon loon ontvangen, dan zijn ze sinds 2023 net zoals andere werknemers onderworpen aan de loonblokkering en dat tenminste tot en met 2026.
Daarbij moeten we wel opmerken dat de loonnorm berekend wordt op het niveau van de onderneming en niet op de individuele werknemer. In de wet op het concurrentievermogen wordt de loonkost berekend als een gemiddelde van de uurloonkost op ondernemingsvlak. De loonblokkering betreft dus de verhogingen van de gemiddelde uurloonkost op ondernemingsvlak en niet rechtstreeks de individuele loonsverhogingen. Zo is de loonsverhoging van de ene werknemer bijvoorbeeld wel mogelijk, als die wordt gecompenseerd door de loonsvermindering van een andere werknemer. Het belangrijkste is dat er geen stijging is van de gemiddelde uurloonkost (zie Wellemans 2022, Alternatieve verloning). In de praktijk is het moeilijk om loonsverhogingen te krijgen voor de ene omdat het uitzonderlijk is om het loon van de andere te verlagen.
Maar dat is precies wat er hier gebeurt met de vermindering van de patronale bijdrage voor de hoogste inkomens. Hierdoor daalt namelijk de gemiddelde loonkost, waardoor het loon van de CEO met datzelfde bedrag kan stijgen en de gemiddelde loonkost toch op hetzelfde niveau blijft. Zo worden loonsverhogingen voor CEO's mogelijk, en blijft men de iure toch de wet op het concurrentievermogen naleven.
Voor de CEO van een Bel MID-bedrijf zou het Arizona-plafond de basisloonkosten van de CEO doen dalen van 902.500 euro naar 789.000 euro (minus 113.500 euro). Daardoor zou zijn loon dus met 113.500 euro (+15,7% ten opzichte van de huidige basisverloning) kunnen stijgen, zonder in te druisen tegen de wet op het concurrentievermogen. Is dat de bedoeling van de Arizona-regering wanneer ze de maatregel in de regeringsverklaring verdedigt door te zeggen dat ze “internationaal talent wil aantrekken en behouden in België”? Dat is heel waarschijnlijk, want het is moeilijk te zien hoe het plafond hier anders iets aan kan doen, als het niet toelaat om de bezoldiging te verhogen.
Laten we opmerken dat de "vrijgekomen" 113.500 euro theoretisch gebruikt zou kunnen worden om de lonen van andere werknemers te verhogen, in plaats van dat van de CEO. Maar dan zouden die 113.500 euro dus verdeeld moeten worden tussen alle werknemers. In het geval van Colruyt zou dat 4 euro bruto per jaar per werknemer betekenen.
4. Solidariteit verzwakken?
Een ander gevolg van deze maatregel is dat de hoogste lonen aanzienlijk minder zullen bijdragen aan de sociale zekerheid in verhouding tot hun inkomen. In het voorbeeld van een Bel MID-bedrijf zou het percentage van de werkgeversbijdragen dat werkelijk wordt betaald voor de CEO slechts 9,3% bedragen in plaats van 24,92% voor de andere werknemers.
Laten we niet vergeten dat, op het vlak van de belastingen, de rijkste 1% al aanzienlijk minder betaalt in verhouding tot hun inkomen. Uit een studie van Capéau et al. (2024) blijkt dat ze gemiddeld slechts 23% belastingen betalen over hun inkomen, vergeleken met bijna 40% voor de meerderheid van de werknemers. Daarnaast krijgen ze in het algemeen hogere extralegale voordelen dan de andere werknemers die aan weinig of geen socialezekerheidsbijdragen zijn gebonden. De maatregel van de Arizona-regering om de werkgeversbijdragen te beperken versterkt dus de afscheiding van de rijksten van het solidariteitsstelsel, ten nadele van de overheidsfinanciën en de sociale zekerheid. In de Arizona-versie zou ze slechts enkele duizenden mensen treffen, maar de deur blijft open voor een verlaging van het plafond door een toekomstige regering.
[1] Belgium lagging behind with inclusion of environmental criteria in CEO bonuses | Vlerick Business School
[2] Volgens gegevens van het rijksregister, meegedeeld op aanvraag door Statbel.
